Jednym z filarów Unii Europejskiej jest gwarancja swobodnego przepływu osób, towarów i usług. Niewątpliwie zatem oznacza to także swobodny przepływ usług medycznych.
Ustawodawca unijny w celu wzmocnienia wydźwięku tej podstawowej zasady zjednoczonej Europy w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z 9 marca 2011 roku określił zasady ułatwiające pacjentom dostęp do bezpiecznej transgranicznej opieki zdrowotnej.
Zgodnie z brzmieniem definicji legalnej zawartej w art. 3 ust. 3 dyrektywy transgranicznej za transgraniczną opiekę zdrowotną należy uznać opiekę zdrowotną świadczoną lub przepisaną w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie ubezpieczenia. Celem dyrektywy jest umożliwienie uzyskania zwrotu poniesionych kosztów leczenia udzielonych poza granicami Polski, o ile świadczenia te należą do świadczeń gwarantowanych w Polsce w ramach powszechnego systemu ubezpieczenia zdrowotnego. Dokumentem potwierdzającym prawo do wyżej wspomnianych świadczeń jest europejska karta ubezpieczenia zdrowotnego EKUZ.
Dyrektywa ta nie ma zastosowania do świadczeń w dziedzinie opieki długoterminowej, przydziału narządów przeznaczonych do przeszczepów i dostępu do tych narządów oraz programów powszechnych szczepień przeciw chorobom zakaźnym mających na celu wyłącznie ochronę zdrowia ludności na terytorium danego państwa członkowskiego.
W przypadku niektórych świadczeń opieki zdrowotnej możliwość uzyskania zwrotu kosztów warunkowana jest koniecznością uzyskania uprzedniej zgody dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ.
Dotyczy to m.in. świadczeń wymagających pozostania pacjenta w szpitalu co najmniej do następnego dnia, bez względu na rodzaj udzielanych świadczeń, badania tomograficznego czy badań genetycznych. Wniosek do dyrektora Oddziału Wojewódzkiego NFZ o wydanie zgody na uzyskanie w innym niż RP państwie członkowskim UE świadczenia opieki zdrowotnej dostępny jest na stronach internetowych oddziałów Narodowego Funduszu Zdrowia. NFZ będzie mógł jednak odmówić wydania wymaganej zgody na skorzystanie ze świadczenia za granicą, jeśli dane świadczenie będzie mogło być udzielone w Polsce w terminie uzasadnionym przesłankami medycznymi, z uwzględnieniem aktualnego stanu zdrowia i prawdopodobnego przebiegu choroby.
Koszty transgranicznej opieki zdrowotnej są zwracane lub płacone bezpośrednio przez państwo członkowskie ubezpieczenia do poziomu, na którym koszty byłyby pokryte przez państwo członkowskie ubezpieczenia, gdyby ta sama opieka zdrowotna była świadczona na jego terytorium i w takiej wysokości, aby nie przekroczyć rzeczywistego kosztu otrzymanej opieki zdrowotnej. Państwo członkowskie ubezpieczenia może także podjąć decyzję o zwrocie innych związanych kosztów, takich jak koszty noclegu i podróży pod warunkiem, że istnieje wystarczająca dokumentacja określająca te koszty.
Wypełniony i uzupełniony o niezbędne załączniki (takie jak oryginał rachunku potwierdzającego wysokość poniesionych kosztów leczenia) wniosek o zwrot kosztów należy złożyć do oddziału wojewódzkiego NFZ. Warunkiem uzyskania zwrotu kosztów jest posiadanie wymaganych skierowań, zleceń lub recept, wydanych przez osoby uprawnione do ich wystawiania, zgodnie z przepisami polskimi lub innego państwa członkowskiego UE.
Wszystkie załączniki do wniosku muszą być przetłumaczone na język polski, jednak nie jest koniecznym korzystanie z pomocy biegłego tłumacza.
Wniosek o zwrot kosztów zainteresowany zobowiązany jest złożyć w terminie do 6 miesięcy od dnia wystawienia rachunku za świadczenie opieki zdrowotnej, którego wniosek dotyczy, natomiast na jego rozpatrzenie należy poczekać 30 dni od dnia wszczęcia postępowania (a jeżeli konieczne byłoby przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego – do 60 dni). Zwrot należnej kwoty powinien nastąpić w ciągu 7 dni od dnia, w którym decyzja o zwrocie kosztów stała się ostateczna, lub do dnia 31 stycznia następnego roku, jeśli kwota przeznaczona w ramach dyrektywy transgranicznej na dany rok została wydatkowana. Narodowy Fundusz Zdrowia ma prawo odmówić zwrotu kosztów w niniejszych sytuacjach: kiedy świadczenie nie jest świadczeniem gwarantowanym, jeśli nie zostały spełnione warunki dotyczące posiadania przez świadczeniobiorcę odpowiednich skierowań, zleceń, bądź recept, czy jeśli skorzystano ze świadczeń bez uprzedniej zgody dyrektora oddziału Wojewódzkiego NFZ, choć taka zgoda była wymagana.
