Szczególnie popularnym w ostatnim czasie tematem są szczepienia obowiązkowe. Zarówno zwolennicy jak i przeciwnicy szczepień przedstawiają kolejne argumenty na poparcie swoich racji często zapominając o analizie obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa. Konieczność poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, takim jak błonica, gruźlica, czy ospa wietrzna została wyrażona m.in. w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. „o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi”.
Należy jednak pamiętać, iż ustawa reguluje również obowiązek przeprowadzenia lekarskiego badania kwalifikacyjnego w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego.
Co jednak w przypadku, gdy pacjent nie wyraża zgody na szczepienie ochronne?
Czy może w takiej sytuacji skorzystać z wyrażonego w art. 16 ustawy o prawach pacjenta uprawnienia do odmowy poddania się świadczeniu zdrowotnemu w postaci szczepienia?
Otóż, jak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 lutego 2017 roku w sprawie o sygn. VII SA/Wa 819/16 ustawowy obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym oznacza niedopuszczalność korzystania z tzw. klauzuli sumienia uprawniającej pacjenta do odmowy poddania się świadczeniu zdrowotnemu.
Uzasadnieniem prawnym dla powyższej tezy jest bowiem reprezentowany w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym uprawnienie wyrażone w art. 16 ustawy o prawach pacjenta aktualizuje się dopiero w sytuacji, gdy przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej. W tym jednak przypadku, ową szczególną regulacją, wyłączającą możliwość skorzystania z prawa do odmowy poddania się tego rodzaju świadczeniu zdrowotnemu jest ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku „o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi” – w sposób wyraźny nakładająca na obywateli RP obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom.
Za wyrażonym w powołanym wyroku stanowiskiem przemawia również art. 31 ust. 3 samej Konstytucji RP, stanowiący, iż ograniczenia w zakresie konstytucyjnych praw i wolności (takich jak prawo do decydowania o własnym życiu osobistym) mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy konieczne są m.in. dla ochrony zdrowia innych osób. Niewątpliwie obie te przesłanki zostały spełnione.
Na uwagę zasługuje również towarzyszący obowiązkowi wykonania szczepień ochronnych obowiązek poddania się badaniu kwalifikacyjnemu.
Czy i w tym wypadku pacjent nie ma możliwości skorzystania z prawa z wspomnianej wcześniej klauzuli sumienia?
Pomimo faktu, iż ustawa wprost nie zakazuje skorzystania z prawa do odmowy poddania się tego typu badaniu, należy pamiętać, iż jest ono immanentną częścią samego szczepienia. Konsekwencją zatem niewyrażenia zgody na przeprowadzenie kwalifikacyjnego badania będzie uniemożliwienie wykonania obowiązkowego szczepienia – na co nie pozwala ustawodawca.
