Zgoda na leczenie w świetle prawa
Co do zasady każdy zabieg diagnostyczny i leczniczy wymaga osobnej zgody pacjenta lub jego opiekuna prawnego.
Zgoda osoby małoletniej na leczenie
W przypadku osoby małoletniej, która ukończyła 16 rok życia, jej zgoda jest konieczna na równi ze zgodą przedstawicieli ustawowych, do podejmowania czynności diagnostycznych lub terapeutycznych.
W przypadku dzieci, które nie ukończyły 16 lat, zgodę na podejmowanie czynności leczniczych lub diagnostycznych podejmują ich przedstawiciele ustawowi – najczęściej rodzicie. Lekarz jest jednak zobowiązany do wysłuchania zdania małoletniego.
Zgodę na samo badanie, niepołączone z jakimkolwiek zabiegiem, może ponadto wyrazić opiekun faktyczny, czyli osoba, pod której pieczą dziecko aktualnie się znajduje (dziadek, opiekunka, nauczyciel).
Zgoda sądu opiekuńczego
W niektórych sytuacjach do wykonana czynności diagnostycznych i terapeutycznych wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego właściwego z uwagi na miejsce, w którym czynności mają być wykonywane.
Najczęstszym przypadkiem, w którym zgoda sądu opiekuńczego jest wymagana to sytuacja, w której przedstawiciel ustawowy małoletniego nie wyraża zgody na wykonanie interwencji medycznej, która jest niezbędna dla ratowania życia lub zdrowia małoletniego pacjenta.
Zgoda sądu opiekuńczego jest wymagana również w przypadku małoletnich pacjentów, którzy ukończyli 16 lat i nie wyrazili zgody na przeprowadzenie czynności diagnostycznej lub terapeutycznej a zgodę taką wyrazili ich przedstawiciele ustawowi.
Zgoda sądu opiekuńczego jest ponadto wymagana w odniesieniu do osób ubezwłasnowolnionych, chorych psychicznie albo upośledzonych umysłowo lecz dysponującym odpowiednim rozeznaniem, które sprzeciwiają się przeprowadzeniu czynności medycznych.
Czynności medyczne bez zgody pacjenta
Przeprowadzenie badania lub dokonanie innych czynności medycznych bez wymaganej zgody pacjenta jest dopuszczalne, jeżeli wymaga on niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym.
W powyższej sytuacji decyzja o podjęciu czynności medycznych powinna zostać przez lekarza w miarę możliwości skonsultowana z drugim lekarzem, a brak zgody pacjenta powinien zostać odnotowany w jego dokumentacji medycznej.
Ustna zgoda na leczenie a zgoda pisemna
Co do zasady zgoda pacjenta na wykonanie czynności medycznych może być wyrażona w formie ustnej albo nawet poprzez takie ich zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom medycznym.
Wyjątkiem jest zgoda na przeprowadzenie zabiegu operacyjnego albo zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta. W takich wypadkach niezbędne jest uzyskanie wymaganej przepisami zgody w formie pisemnej.
Ważne! Wykonanie czynności medycznych bez wymaganej przepisami zgody naraża lekarza nie tylko na odpowiedzialność cywilną lub dyscyplinarną, ale stanowi również przestępstwo opisane w art. 192 Kodeksu Karnego, zgodnie z którym kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
