Prawo pacjenta do informacji
Pomimo wywindowania na niespotykane dotychczas poziomy cen surowców na światowych rynkach, eksperci są zgodni, iż najcenniejszym obecnie dobrem jest informacja. Za bezcenną należy uznać również informację dotyczącą stanu zdrowia pacjenta, która niejednokrotnie może zaważyć o wyborze sposobu leczenia, co w sposób oczywisty przekłada się na jego zdrowie, a nawet życie.
Zgodnie z treścią obowiązujących przepisów pacjent, który ukończył lat 16 ma prawo do uzyskania od lekarza, pielęgniarki lub położnej przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Ponadto, informacje dotyczące praw pacjenta winny być udostępnione w formie pisemnej, poprzez ich umieszczenie w lokalu, na terenie którego udzielane są świadczenia zdrowotne.
Informacje przekazane w przystępny sposób
Informacje w powyższym zakresie winny być przekazane pacjentowi w sposób „przystępny”, tak aby były one w pełni zrozumiałe przy uwzględnieniu dojrzałości psychofizycznej pacjenta, jego stanu świadomości, wieku oraz wykształcenia.
Zrozumienie przez pacjenta informacji dotyczących jego stanu zdrowia, rozpoznaniu oraz możliwych metodach diagnostycznych jest istotne w szczególności w zakresie, w jakim dotyczy wyrażenia przez niego zgody na podjęcie przez lekarzy konkretnych działań związanych z procesem leczenia. Niezależnie od faktu, iż współcześnie świadome uczestnictwo pacjenta w procesie leczenia stanowi standard etyki medycznej, należy wskazać, iż nie może być mowy o świadomej, a co za tym idzie skutecznie wyrażonej zgodzie, w sytuacji, w której pacjent nie ma świadomości czego przedmiotowa zgoda dotyczy. W takiej sytuacji, udzielenie zgody traci nie tylko oparcie w normie prawnej, ale jest również pozbawione jakiegokolwiek sensu[1].
W tym miejscu należy podkreślić, iż wyrażenie przez pacjenta zgody np. na określony zabieg lub zastosowaną metodę leczenia nie wyłącza całkowicie późniejszego dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia za doznane cierpienie. Zgodnie z utrwalonym w tym zakresie orzecznictwem, wyrażając zgodę na zabieg pacjent bierze na siebie jedynie ryzyko zwykłych powikłań pooperacyjnych, przy założeniu, że nie zostaną one spowodowane z winy, najlżejszej choćby, lekarza. Z tego, między innymi powodu, ocena, iż określona szkoda jest skutkiem niepowodzenia medycznego, objętego wyłącznym ryzykiem pacjenta, wymaga niebudzących wątpliwości ustaleń odnośnie do przyczyn szkody, w całym łańcuchu zdarzeń, które ją spowodowały[2].
Pacjent lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do wyrażenia zgody na udzielenie informacji o swoim stanie zdrowia innym osobom. Powyższe oznacza, iż lekarz, pielęgniarka lub położna mogą udzielić informacji rodzinie i znajomym pacjenta czy dziennikarzom tylko za jego zgodą. Za niezgodną z obowiązującymi przepisami należy uznać praktykę większości szpitali w Polsce, polegającej na udzielaniu rodzinie pacjenta – również telefonicznie – informacji o jego stanie zdrowia. Przekazanie informacji o stanie zdrowia pacjenta winna poprzedzać wyrażona przez niego zgoda na udzielenie określonego rodzaju informacji wskazanym przez pacjenta osobą[3], niezależnie od tego, czy dotyczy to poinformowania najbliższej rodziny, czy też osób z poza tego kręgu – np. pracodawcy.
W tym miejscu należy jedynie zasygnalizować, iż z prawem pacjenta do informacji ściśle wiąże również prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia pacjenta i wskazania przez tego lekarza możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, niemniej jednak z uwagi na swój niezwykle złożony charakter przedmiotowa tematyka zostanie szerzej omówiona w oddzielnym artykule.
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2013 r., sygn. IV CSK 431/12, LEX nr 1275006.
[2] I. Bernatek-Zaguła, Prawo pacjenta w Polsce do informacji medycznej, Toruń 2008, s. 63.
[3] J. Zajda, Prawo w medycynie. Podręcznik dla lekarzy, Łódź 2007, s. 57.
